؟ در کتاب «نابغه استثنایی: چگونه ایده‌های بزرگ زاده می‌شوند؟» که مجموعه‌ی مصاحبه‌هایی با برندگان جایزه‌ی «نابغه» مک آرتور است و توسط دنیس شکرجیان جمع‌آوری شده است، او یافته‌های خود را این‌گونه شرح می‌دهد: اگر بخواهیم یک جمله‌ی درست راجع به خلاقیت بگوییم، این است که برای رسیدن به خلاقیت باید استعداد خاص خود را بشناسید و بعد به‌اندازه‌ی کافی روی آن کار کنید. اگر برای شما هم سوال شده است که خلاقیت دقیقا چیست، تا آخر این نوشته با ما همراه باشید تا بیشتر راجع به این فرآیند ذهنی کنکاش کنیم.
آیا تا به حال پیش آمده به موزه رفته و با دیدن یک نقاشی با خود فکر کنید ” ای کاش من هم می توانستم چنین نقاشی ای بکشم ” ؟ یا پس از خواندن یک اثر ادبی از خود پرسیده اید ” چه چیزی باعث شده این نویسنده چنین اثر تأثیرگذاری را بنویسد ” ؟ یا احتمالاً پس از شنیدن یک موسیقی گوش نواز خواسته اید جای آن فردی باشید که چنین موسیقی ای را خلق کرده است ؟ همه ما حسادت به خلاقیت دیگران را تجربه کرده ایم . چه این فرد خلاق ، شخصی مشهوری باشد چه یکی از همکاران یا دوستانمان . همیشه یک ایده یا خلقت جدیدی هست که آرزو می کنیم کاش ما آن را خلق می کردیم . با این حال برخلاف تصور عموم مردم ، همه ما دارای رگه هایی از خلاقیت هستیم و توانایی خلق کردن چیزهای جدید و ارزشمند را داریم . بسیاری از مردم فکر می کنند که خلاقیت ، یک استعداد ذاتی است که تنها برخی از مردم به طور ارثی از آن بهره مند می شوند و بقیه افراد متأسفانه از این استعداد محروم هستند . در حالی که این فرضیه به شدت از واقعیت دور است . در ادامه با خلاقیت و اهمیت و فرایند آن آشنا می شوید . خلاقیت چیست ؟ فرایند خلاقیت ، عمل ایجاد ارتباطات میان ایده های قدیمی یا شناخت روابط میان مفهوم ها است . تفکر خلاق به معنای تولید یک چیز جدید از یک تخته سنگ خالی نیست بلکه بیشتر آنچه را در حال حاضر موجود است در نظر می گیرد و همچنین ترکیب کردن قسمت ها و قطعات به صورتی که قبلاً انجام نشده است . مکاتب فکری متعددی وجود دارد که به تعریف خلاقیت پرداخته اند از جمله روانشناسی ، فلسفه ، تجارت ، اقتصاد ، فناوری و جامعه شناسی . با این حال ، یکی از رایج ترین تعاریف خلاقیت عبارت است از : توانایی فراتر رفتن از محدودیت های سنتی برای ایجاد ایده ها ، محصولات و روش های جدید و معنی دار . خلاقیت چیست ؟ این مفهوم به معنای عمل تبدیل ایده های جدید و تخیلی به واقعیت است . خلاقیت به عنوان توانایی درک جهان به روش های جدید ، پیدا کردن الگوهای پنهان ، برقراری ارتباط بین پدیده های به ظاهر نامربوط و ایجاد راه حل ها تعریف می شود و دارای دو فرایند است : تفکر و سپس تولید . در واقع ، اگر ایده دارید ولی آن ها را عملی نمی کنید شما فقط خیال پرداز هستید نه خلاق .
فرایند خلاقیت در حالی که نوآوری ، کار ساده ای نیست تقریباٌ همه ایده های عالی یک روند مشابه را طی می کنند . در سال 1940 ، یک مدیر تبلیغات به نام جیمز وب یانگ (James Webb Young ) یک راهنمای کوتاه در این مورد و با عنوان تکنیکی برای تولید ایده ها (A Technique for Producing Ideas ) منتشر کرد . او بر این باور بود که فرایند ارتباط خلاق در پنج گام اتفاق می افتد . اطلاعات جمع آوری می کنید . در این مرحله ، شما اطلاعاتی را جمع آوری می کنید که مستقیماً به تکلیفتان مرتبط است و سپس از طریق جذب شدن به طیف گسترده ای از مفاهیم ، اطلاعات کلی را فرا می گیرید . کاملاً روی اطلاعات موجود در ذهنتان کار می کنید . در این مرحله ، با نگاه کردن به واقعیت ها از زوایای مختلف و آزمایش کردن ایده های مختلف در کنار هم ، آنچه را یاد گرفته اید را بررسی می کنید . از مسئله فاصله می گیرید . در مرحله بعد ، مسئله را کاملاً از ذهن خود خارج کرده و مشغول به کار دیگری می شوید که شما را هیجان زده می کند و به شما انرژی می بخشد . اجازه می دهید ایده به شما برگردد . در بعضی مواقع ، تنها با گذشت زمان کمی پس از اینکه فکرتان را از مسئله دور کردید ، ایده تان با بینشی جدید و تجدید انرژی دوباره به شما باز می گردد . ایده خود را بر اساس بازخوردها شکل و توسعه می دهید . برای موفقیت هر ایده ، باید آن را منتشر کنید و منتظر انتقادات باشید و در صورت لزوم ایده خود را با بر اساس این بازخوردها تغییر دهید . آیا می توان خلاقیت را یاد گرفت ؟ یک انگ بزرگ درباره خلاقیت این فرض می باشد که خلاقیت ، استعدادی است که افراد با آن به دنیا آمده و تنها تعدادی از افراد شانس خلاق بودن را دارند . اما همانطور که قبلاً در مورد آن صحبت شد ، خلاقیت یک استعداد نیست ، یک مهارت است و با تشریفات ، روتین ها و عادت ها تقویت می شود و اگرچه تحقیقات نشان می دهند خلاقیت با بالا رفتن سن کاهش می یابد اما اگر سعی کنیم تفکر خلاقانه را در خود پرورش دهیم این مهارت می تواند با گذشت زمان رشد کند . همان طور که توایلا ثارپ ( Twyla Tharp ) می گوید : ” خلاقیت یک عادت است و بهترین خلاقیت ، صرفاً نتیجه عادت های خوب است ” . مطمئناً برخی افراد در حوزه هایی استعداد دارند که در آن ها خودشان را به تفکر خلاق می سپارند . کار خلاق ممکن است برای افرادی که به صورت طبیعی کنجکاو هستند یا برای روشنفکران راحتتر باشد اما خلاقیت برای همه انسان ها قابل دسترسی است .
در سال 1960 ، مردی به نام جورج لند (George Land ) ، آزمایشی را انجام داد که در آن خلاقیت کودکان بین سنین سه تا پنج سال را ارزیابی کرد . آقای لند همان ارزیابی را در سنین ده تا پانزده سالگی بر روی این افراد انجام داد و همچنین 280 هزار بزرگسال را نیز همزمان ارزیابی کرد . نتایج آزمایش او نشان داد که در سن پنج سالگی ، 98 درصد از افراد نمره هایشان در سطح نبوغ است . به عبارت دیگر ، خلاقیت و ابتکار آن ها در رسیدن به روش های جدید برای رفع مشکل ، به شدت بالا بود . در سن ده سالگی ، این درصد به 30 رسید و در 15 سالگی به 12 درصد . در آزمایشی که بر روی بزرگسالان انجام شد نتایج نشان داد که تنها دو درصد در سطح نبوغ خلاقیت قرار دارند . جورج لند از این آزمایش نتیجه گرفت که در واقع ما تفکر غیر خلاقانه را با گذشت زمان می آموزیم . خلاقیت مهارتی است که می توان آموخت و فرایندی است که باید مدیریت شود . وقتی خوب مدیریت شود می تواند باعث ایجاد ایده های درخشان شود . بنابراین ، اگر احساس نمی کنید که تیزهوش باشید امیدتان را از دست ندهید . آنچه باید نگرانش باشید عدم توانایی رشد خلاقیت نیست بلکه خطر از دست دادن هرگونه تفکر خلاق است .
چرا نیاز داریم خلاق باشیم ؟ خلاقیت می تواند یکی مهم ترین خصوصیاتی باشد که یک شخص می تواند از آن بهره مند شود . در ارتباط با اهمیت خلاقیت ، باید اشاره کرد که تأثیر این مهارت فراتر از هنر ، تجارت و نوآوری است . در واقع ، خلاقیت به ما کمک می کند زندگی طولانی تری داشته باشیم . همچنین استفاده از خلاقیت ، بر جنبه های مختلف زندگی ما تأثیر مثبت دارد . خلاقیت باعث ارتباط ما با دنیای اطراف می شود . بسیاری از مشکلات کنونی در سلامت روان مانند انواع افسردگی و آلزایمر ناشی از آن است که تعامل خود را با جهان بزرگتر از دست داده ایم . جستجوی راه های خلاقیت ، ما را به سمت یادگیری و تعامل سوق می دهد چه بخواهیم داده هایی را به صورت آنلاین پیدا کنیم چه بخواهیم با سایر افراد کنجکاو و هم فکر روابط اجتماعی ایجاد کنیم . مانند ورزش که باعث حفظ سلامت جسمی افراد می شود خلاقیت و فرایندهای اکتشاف نیز می تواند باعث حفظ سلامت روحی ما شود . خلاقیت ، صرفاً در مورد خلق چیزهای جدید نیست و در بهبود مهارت های کلیدی موفقیت نیز موثر است . برای مثال ، انجام تمرین های خلاقیت ، به بهبود مهارت حل مسئله کمک می کند به این صورت که ما با انجام این تمرین ها روشی جدید را برای تکمیل یک تکلیف قدیمی پیدا می کنیم . این موفقیتها سطح اعتماد به نفس ما را نیز بالا می برند . خلاقیت موجب کاهش استرس می شود . درگیر شدن در فعالیت های خلاقانه می تواند مثل مراقبه ، اثرات مثبت بر انسان ها بگذارد . مهم نیست چه فعالیتی انجام دهید . با غرق شدن در فعالیت هایی که تخیل شما را تحریک کند می توانید استرس های خود را کاهش دهید . این فعالیت ها می توانند شامل خواندن ، نوشتن ، بافندگی ، پخت و پز ، گوش دادن به موسیقی و حتی ایجاد یک روش جدید تجارت باشند .
همچنین ، مسیری را برای ما فراهم می کند که نسبت به دیگران پذیرا و صبور باشیم . به ما کمک می کند که ایده های جدید را بیشتر بپذیریم و به سناریوها با عمق بیشتری نگاه کنیم . این امر باعث می شود که متفکران بهتری بشویم و آمادگی روبرو شدن با چالش های مهم زندگی را داشته باشیم . کلام آخر در آخر ، خلاقیت چیزی بیشتر از ترسیم نقاشی یا نواختن موسیقی است . خلاقیت یک عنصر اساسی برای سلامت عمومی ما است . اگر تلاش کنیم رویکرد صحیحی برای ابراز خلاقیت خود پیدا کنیم این امر نه تنها زندگی شخصی ما را بهبود می بخشد بلکه در زندگی حرفه ای ما نیز به شدت موثر است و این اهمیت خلاقیت را نشان می دهد . دفعه بعد که به یک نقاشی در موزه خیره شدید به این فکر نکنید که ای کاش من هم می توانستم چنین نقاشی ای بکشم بلکه بر آنچه برای خلق چنین شاهکاری صرف شده متمرکز شوید و از خودتان بپرسید که ” من چه چیزی را می توانم خلق کنم ؟ ” . در ادامه و با کلیک بر روی لینک زیر می توانید با راهکارهای تقویت خلاقیت آشنا شوید .
سوالات متداول 1- خلاقیت چیست ؟ توانایی فراتر رفتن از محدودیت های سنتی برای ایجاد ایده ها ، محصولات و روش های جدید و معنی دار است که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است . 2- خلاقیت چند مرحله دارد ؟ خلاقیت 5 مرحله جمع آوری اطلاعات ، کار کردن بر روی آن ها ، فاصله گرفتن ، تولید ایده و بازخورد گرفتن است که برای آشنایی با جزئیات بیشتر می توانید مقاله را مطالعه کنید . 3- خلاقیت از چه لحاظ اهمیت دارد ؟ این مهارت در کنار کمک به افراد در حل مسئله ، بر سلامت روحی آن ها و کاهش استرس نیز مؤثر است که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .
