مد و مدگرایی در واقع نشات گرفته از ذات مقلد انسان است. از دید جامعه شناسی تقلید چیزیست که جامعه جهانی امروزی را بوجود آورده است درنتیجه علاوه بر زیبایی کارکردهای زیادی در زندگی بشری دارد. مد هر چه باشد، خوب یا بد، اخلاقی یا غیراخلاقی، ارزشی یا غیرارزشی، نکته مهم شیوه برخورد با آن است، در تأیید یا رد آن نباید افراطی یا احساسی برخورد کرد. امانالله قراییمقدم، جامعهشناس و آسیبشناس اجتماعی معتقد است مد به هر نوآوری در جامعه که گسترش و شیوع پیدا کند، گفته میشود، مد و نوگرایی، نوجویی، نوخواهی و نوپذیری به دلیل اینکه انسان را به کشف مجهولات ترغیب میکند و خلاقیت و قوه جستجوگری او را شکوفا میسازد، بسیار مفید و خوب است. چنانچه انسان به دنبال زندگی قبلی خود باشد و نخواهد آن را تغییر دهد و خواهان خلق چیز جدیدی نباشد، جامعه هیچگاه پیشرفت نخواهد کرد. وی با بیان اینکه جامعهای که بخواهد توسعه پیدا کند به دنبال مد و نوخواهی است، تصریح میکند: مد فقط شامل لباس نمیشود و میتواند در علوم مختلف خود را نشان دهد به عنوان مثال یکی از وظایف اصلی علم مدیریت، نوآوری و نوخواهی است. قراییمقدم ادامه میدهد: مد عقیده غلطی نیست و میتواند اثرات اقتصادی و روانی داشته باشد زیرا موجب شادی روح و روان انسان میشود. مد و مدگرایی پدیدهای است که در میان همه اقشار جامعه وجود دارد، جوانان و نوجوانان بیش از دیگران به مد و مدگرایی اهمیت میدهند، امروزه جوانان با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوریهای جدیدِ رایانهای، ارتباطات گستردهای با جوامع و فرهنگهای گوناگون یافتهاند و موقعیت آنها در شناخت و فهم ارزشها، باورها و انتخاب هنجارهای مطلوب، پیچیدهتر و مشکلتر شده است و چه بسا زمینههای موجود، باعث شده تا جوانان و نوجوانان به رفتارها و هنجارهای متضاد با ارزشهای جامعه خویش رو آورند. قراییمقدم در مورد دلایل گرایش برخی از جوانان به مدهای مبتذل غربی میگوید: مسافرت و رفت و آمدهای نسل جوان به کشورهای همسایه، تماشای سریالهای مبتذل که از شبکههای مختلف ماهوارهای پخش میشود، بیتردید برخی از بینندگان را تحت تأثیر قرار میدهد و آنها را خودباخته میکند.
تضعیف شدن اعتقادات و باورهای دینی بین برخی از خانوادهها هم در این مسئله دخیل است، متأسفانه به دلیل خودباختگی برخی از پدرها و به ویژه مادران که اعتقادات دینی ضعیفی دارند یا مادری که حجب و حیا و حرمتها را رعایت نمیکند و خود را برای بیرون رفتن از منزل آرایش میکند و به فرزند نوجوان خود یاد میدهد که برای دیگران باید خود را بیاراید، شاهد بروز پدیده مدگرایی به سبک غربی هستیم. این جامعهشناس اذعان میکند: مد در حالت عادی یک مقوله طبیعی است و تعداد افرادی که به صورت جدی مد را دغدغه زندگی خود میپندارند و به صورت بیمارگونه به آن میپردازند در ایران اندک است، تفاوت بین نسلها از نظر ظاهر و تیپ انتخاب لباس یک امر کاملاً طبیعی است زیرا باید فکر یک جوان با گذشته متفاوت باشد. ایجاد تنوع در زندگی مذموم نیست سیامک بهارلو استاد دانشگاه خوراسگان نیز در گفتوگو با خبرنگار ایمنا درباره مسئله مدگرایی در جامعه اظهار میکند: باید به مسئله مدگرایی از چند زاویه نگاه کرد، یکی از زاویههایی که در این مسئله بسیار مهم است، علاقه انسان به تقلید و زیبایی است که علاقه خوب و پسندیدهای بوده و به طور طبیعی هر انسانی دوست دارد که پاکیزه و زیبا به نظر برسد و لباسهای خوبی بپوشد. وی در ادامه اضافه میکند: در دین اسلام و در ادبیات دینی هم در این زمینه سفارش شده، درباره پیامبر اسلام گفته شده است که ایشان نیمی از درآمدشان را عطر میخریدند و لباسهایی که ایشان میپوشیدند و موارد دیگر که در کتب تاریخی و حدیثی موجودند، حاکی از اهتمام ایشان در آن روزگار و توجه به این مسئله بوده است. استاد دانشگاه خوراسگان اصفهان تأکید میکند: این موارد نشان میدهد که هر انسانی باید در مورد وضعیت پوشش و لباس خود تصمیم بگیرد تا از ظاهری آراسته و پوششی نظیف برخوردار شود و این حرکت در جامعه بسیار ممدوح و پسندیده است. نکته دوم اینکه که باید توجه کنیم که انسان به طور طبیعی تمایل به ایجاد تنوع در زندگی دارد. باید دانست که تنوعطلبی در جامعه امری مذموم نبوده و پسندیده است، بنابراین نباید از یک انسان انتظار داشت لباسهای ۲۰ سال گذشته را بپوشد، طبیعی است که هر انسانی تمایل به پوشیدن لباسهای جدید و ایجاد تنوع در زندگی دارد که نکته پسندیدهای است. در قضیه مدگرایی نکته قابل اهمیت که به دقت بیشتری در این زمینه نیاز است اینکه اشخاص جامعه با نوع لباس پوشیدنشان در حقیقت عقیده خود را بیان میکنند و لباس انسانها بیانگر نوع شخصیتشان است. تقلید کورکورانه در جامعه پسندیده نیست این مدرس دانشگاه معتقد است البته گاهی اوقات در این بخش شاهد رخ دادن اتفاقهای بدی هستیم که در واقع آسیبهای این مسئله اجتماعی است، بدان معنا که افرادی بدون توجه به مطالب نوشته شده بر روی تعدادی از لباسها اقدام به خرید میکنند و معنا و مفهوم نوشتهها هم بیاطلاع هستند. این گروه از اشخاص فقط به دلیل اینکه یک لباس در فیلمی بر تن هنرپیشهای دیدهاند، اقدام به خرید میکنند، یا اینکه علامتهایی را در جاهای مختلف دیدهاند و شکل ظاهری آن را دوست دارند، همان لباس را انتخاب میکنند که این حرکت یک نوع تقلید کورکورانه است و در جامعه پسندیده نیست.
بهارلو با تأکید به اینکه در حیطه مدگرایی در جامعه این آسیبها وجود دارد، بیان میکند: وجود آسیبها در حیطه مدگرایی در جامعه است که اشخاص گاهی اوقات بدون تحقیق و تأمل چیزی را انتخاب میکنند که از فلسفه و معنای آن ناآگاه هستند و همین امر یکی از نقاط مذموم این مسئله است. نکته دیگر اینکه علاقه به تمیزی و تنوعطلبی خوب در جامعه خوب هست، اما افراط در مدگرایی به اسراف منجر میشود، برخی از افراد بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادیشان این کار را انجام میدهند که نیازمند تأمل بیشتری در این زمینه است. بسترهای مد در جامعه و شیوع مد در جامعه استاد دانشگاه خوراسگان اصفهان ضمن تشریح بسترهای مد در جامعه بیان کرد: بالاخره در جامعه اشخاص بنا به دلایلی که ذکر شد، تمایل به تغییر نوع پوشششان دارند، درصورتیکه مدیریت به دست مسئولین فرهنگی جامعه باشد و در این بخش بتوانند با تصمیم درست و منطبق با فرهنگ بومی موارد را مدیریت کنند، در این صورت میتوان در جامعه شاهد اتفاقات خوشایندی بود. به نوعی گاهی اوقات در جامعه شاهد این اتفاق خوشایند هستیم، گروهی از دانشجویان پسر لباسهایی را میپوشند که با خط خیلی زیبا اشعار مشهور شعرای بزرگی مانند: حافظ، سعدی، مولانا بر روی آن نوشته شده است که این رویکرد حاکی از مدیریت موفق و نیاز جامعه در بخش مد و مدگرایی است. بهارلو معتقد است اما برخی اوقات هم در این حیطهها در جامعه کمکاری میشود و شاهد آثاری هستیم که از جامعه ما نشأت نگرفته که ناخودآگاه در اجتماع مدسازی میکنند، همانند: سریالهای ماهوارهای یا افراد سودجویی که با برند کردن یک مد فقط میپوشند بدون اینکه آن مد مبتنی بر نیازهای جامعه صورت بگیرد. واکنش به مدگرایی در طبقات مختلف جامعه متفاوت است محمد یعقوبی، مشاور و مدرس دانشگاه اصفهان نیز درباره پیامدهای منفی مدگرایی و آثار و تبعات آن در خانواده و جامعه به خبرنگار ایمنا میگوید: پیامدهای این پدیده بستگی به عکسالعمل خانواده و جامعه نسبت به مدگرایی است، در خانوادههای نسبتاً باز مدگرایی را میپذیرند و در مجموع پذیرش تغییرات برای آنان سهلتر است. اما در خانوادههای بسته و محدود و سنتی پذیرش تغییرات و مدگرایی چنانچه با معیارهای خانواده تفاوت زیاد داشته باشد باعث بحث و مشاجره و پنهانکاری و بعضی مواقع کیان خانواده را نیز به خطر میاندازد، در طبقات مختلف جامعه نیز واکنش آنان به مدگرایی متفاوت است.
این کارشناس مسائل خانواده تأکید میکند: در ردههای بالای جامعه پذیرش مدگرایی آسانتر و اغلب باعث ترویج آن میشوند و تنش خاصی ایجاد نمیکند ولی در طبقات و جوامع بسته و محدود هر مدی که وارد بازار شود اول موضعگیری شدید بوده و بهمرور جذب آن میشوند. یعقوبی با اشاره به اینکه در مجموع عوارض منفی مدگرایی تنشی است که در بعضی از خانوادهها و طبقات اجتماعی ایجاد میکند، اظهار کرد: عوارض بیشماری (مالی، روانی، رفتاری، اخلاقی و…) به همراه خواهد داشت. مثلاً پوشش و حجاب از زمان رضاشاه تا به حال در کشور ما همیشه توام با بحث و مشاجره و دخالت اشخاص موافق و مخالف در این زمینه و صرف هزینههای هنگفت مالی و کشت و کشتار (تعصبات) و زندانی به همراه داشته است. یعقوبی تأکید میکند: از پیامدهای منفی دیگر این پدیده این است که بهمرور از فرهنگ اصیل خودمان دور میشویم و ابراز فرهنگیمان از یاد و خاطرهها حذف شده و به موزهها سپرده خواهد شد. مدگرایی و تهاجم فرهنگی بهارلو استاد دانشگاه خوراسگان در این زمینه بیان کرد: مدگرایی به معنای نیاز جامعه به تنوع در پوشش و نیاز طبیعی و واقعی است و در صورت عدم مدیریت، دشمن فرهنگی از این ابزار استفاده میکند و در این زمان ابزاری برای تهاجم فرهنگی میشود. در حوزه فیلم، سریال و محصولات فرهنگی هم به همین صورت است، در صورتی که صدا و سیما برنامههای جذابی را برای مخاطبان تهیه کند، افراد کمتر سراغ ماهواره میروند و در صورت عملکرد ضعیف در این بخش، تمایل به استفاده از سریالهای ماهوارهای در جامعه افزایش پیدا میکند که در حوزه مد و پوشش هم همین اتفاق را در جامعه شاهد هستیم. تأثیر خانوادهها در نوع پوشش فرزندان این مدرس دانشگاه درزمینهٔ تأثیر خانوادهها در نوع پوشش فرزندان بر این باور است که فرزندان در کانون خانواده رشد و نمو پیدا میکنند و به طور یقین خانواده مهمترین تأثیر را در این زمینه دارد، به دلیل اینکه مبانی اولیه شخصیت فرزند در کانون خانواده شکل میگیرد. چنانچه خانوادهای در این حیطهها عملکرد خوبی داشته باشد و پوشش متناسب با فرهنگ جامعه ایرانی را در دستور کار قرار دهد، به طور یقین فرزندان خانواده هم همان مسیر را ادامه میدهند و بهندرت پیش میآید که فرزندی مسیرش را از خانواده جدا کند. مدیریت نوع پوشش در جامعه با توجه به پیامدهای گوناگون مدگرایی منفی، برای کاهش پیامدهای ناگوار آن در جامعه، باید به دنبال راهکارهایی برای تعدیل آن بود. به یقین در این میان نقش فرد مدگرا، خانواده و مراکز تربیتی، حکومت و وسایل ارتباط جمعی از همه بیشتر است.
قراییمقدم اظهار میکند: باید برای بومیسازی مسئله مد از طریق ارگانهایی نظیر آموزشوپرورش و دانشگاه اقدام کنیم و فرهنگسازی را از قسمتهای زیرساختی انجام دهیم یعنی آنچه را که به عنوان لباس پذیرفتهشده به جوان پیشنهاد میدهیم زیبا و شکیل باشد در غیر این صورت اقدامات سلبی هرگز مفید نیست. بهارلو عنوان میکند: این موضوع مسئلهای تخصصی در جامعه بوده و ضروری است که با تدبیر و تفکر لازم در این بخش و استفاده از اشخاصی در این حوزه تخصص دارند، در جهت تأمین نیاز جامعه گام برداشته شود. جامعه ایرانی جامعه مشکلپسندی است که از قرنها قبل با هنر و هنرمندی آمیخته شده است، بنابراین مدیریت این موضع کار آسانی نیست و نیازمند کار منسجم و جدی است. به گزارش ایمنا، تنوعطلبی و تغییر جزو اساسی زندگی و فرهنگ انسانی است، مد پدیدهای است خاص جامعه انسانی که با مفهوم مدرنیسم ارتباط تنگاتنگی دارد. به عبارتی مد با مدرن شدن جوامع پدید آمده است چرا که در اعصار گذشته پدیدهای به نام مد و مدگرایی در بین مردم جایگاه محسوس امروزی خود را نداشته است. مدگرایی را به طور مطلق نمیتوان رد کرد و از سویی، پذیرش کامل و بیچون و چرا آن نیز عاقلانه نیست، بلکه میانهروی در مدگرایی و مراقبت داشتن بر هماهنگی آن با فرهنگ و مذهب و ملیت خویش، مناسبترین راه برخورد با مد و مدگرایی است .
